Η Αθλητική Ψυχολογία είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς στα πλαίσια της άθλησης και του τρόπου με τον οποίο η συμπεριφορά αυτή (απόδοση, επίδοση, εμφάνιση) επηρεάζεται από τρεις κύριες πηγές: τον αθλητή, τον προπονητή, και το περιβάλλον μέσα στο οποίο αλληλεπιδρούν.

Η αθλητική ψυχολογία έχει ως αντικείμενο α) την κατάλληλη επιλογή αθλητών, β) την ανάδειξη και προβολή κινήτρων, έτσι ώστε καθένας που συμμετέχει, να αγωνίζεται στο μέγιστο των δυνατοτήτων του, γ) τη διδασκαλία ψυχολογικών δεξιοτήτων, ικανοτήτων. Σίγουρα η Ψυχολογία είναι ένα κεντρικό στοιχείο του αθλητικού συναγωνισμού-ανταγωνισμού. Μελετώντας και χρησιμοποιώντας την Ψυχολογία στον αθλητισμό, κάποιος, αποκτά την ικανότητα να περιγράψει την συμπεριφορά, να ερμηνεύσει-εξηγήσει την συμπεριφορά  και να προβλέψει την συμπεριφορά του αθλητή ή του προπονητή.

Η αθλητική ψυχολογία μπορεί να συμβάλλει σε δύο κατευθύνσεις: α) στην καλυτέρευση των αθλητικών προγραμμάτων έτσι ώστε οι συμμετέχοντες να αναπτύσσονται ως άτομα και β) στη μεγιστοποίηση της αθλητικής απόδοσης.

 

ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΤΗΣ ΑΘΛΗΤΙΚΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ-
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ

  Ο ΑΘΛΗΤΗΣ

Οι φίλαθλοι δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις "δικές" τους ομάδες παρακολουθώντας τους αγώνες είτε  στον αγωνιστικό χώρο είτε από την τηλεόραση, ή ακούγοντας και διαβάζοντας γι' αυτές. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αφιερώνουν σημαντικό χρόνο για την περιγραφή των αθλητικών συναντήσεων και των αθλητών που εμφανίζονται σ' αυτές.

. Οι ανταποκριτές και οι μεταδίδοντες τους αγώνες έχουν γίνει "ειδικοί" στις αναλύσεις τους για τους παράγοντες που καθορίζουν την απόδοση αθλητών και ομάδων. Αποπειρώνται να περιγράψουν κάποιον αθλητή με όρους πέρα από το "καλός παίκτης", όταν θέλουν να εξηγήσουν τους πιθανούς λόγους μιας επιτυχημένης  ενέργειάς του στον αγώνα. Πολύ συχνά δε αναφέρουν όρους όπως "....η ανεβασμένη ψυχολογία συνετέλεσε...." ".......πρέπει να προσέχουν την ψυχολογία" "........ψυχολογική προετοιμασία ......." όρους που υπονοούν γνώση της επιστήμης της αθλητικής ψυχολογίας αλλά που δυστυχώς στην συντριπτική τους πλειοψηφία παραμένουν μια επιφανειακή αναφορά για λόγους καθαρά εντυπωσιασμού παρά ουσιαστικής γνώσης.

Η διανοητική προετοιμασία είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την αθλητική εμφάνιση (απόδοση-επίδοση). Έχει επαρκώς αποδειχθεί και έχει γίνει αποδεκτό ότι όλοι οι αθλητές έχουν ένα βέλτιστο επίπεδο διέγερσης, το οποίο έχει αξιοσημείωτη επίδραση στην ποιότητα της εμφάνισής τους. Είτε απευθύνονται στους φιλάθλους είτε όχι, πολλοί αθλητές χρησιμοποιούν τεχνικές αυτοδιέγερσης σαν κύριο μέρος της ψυχοδιανοητικής τους προετοιμασίας πριν και κατά την διάρκεια της εμφάνισής τους. Όλες οι ενέργειες των αθλητών πριν την εμφάνιση, οι χαιρετισμοί προς τους φιλάθλους, και οι ενθαρρυντικές παραινέσεις του ενός προς τον άλλο έχουν ως στόχο να δημιουργήσουν μια επιθυμητή συναισθηματική ατμόσφαιρα πριν την εμφάνιση.

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι η προσωπικότητα. Υπάρχει κάποιος "τύπος προσωπικότητας" που προδίδει υψηλή ποιότητα αθλητικής εμφάνισης; Μπορεί ένας προπονητής να προβλέπει την αθλητική επιτυχία από ένα τέστ προσωπικότητας; Διαφέρουν οι προσωπικότητες ανάμεσα σε αθλητές και μη αθλητές, ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες αθλητές και ανάμεσα σε αθλητές διαφορετικών αθλημάτων; Οι αθλητικοί ψυχολόγοι έχουν αφιερώσει σημαντικές προσπάθειες έρευνας στο θέμα ''η προσωπικότητα στον αθλητισμό''.   

Οι ατομικές διαφορές είναι ένα άλλο προσφιλές αντικείμενο έρευνας. Γιατί οι αθλητές διαφέρουν στην απόδοσή τους αν και έχουν τις ίδιες δυνατότητες; Γιατί μερικοί αθλητές αποδίδουν καλύτερα όταν βρίσκονται κάτω από πίεση, ενώ άλλοι όχι; Ποιοι ψυχολογικοί παράγοντες διαφοροποιούν τον σταθερά επιτυχημένο αθλητή από τον λιγότερο επιτυχημένο ανάλογό του;

Στο χώρο της άθλησης των παιδιών οι αθλητικοί ψυχολόγοι μελετούν τα αποτελέσματα των αγωνιστικών δραστηριοτήτων. Θα έπρεπε  παιδιά - αθλητές να αγωνίζονται για έπαθλα; Οι νεαρότεροι αθλητές έχουν διαφορετικές ψυχολογικές, συναισθηματικές και κοινωνικές ανάγκες από αυτές των μεγαλύτερων και ικανοτέρων αθλητών; Αν ναι, πώς μπορούν να ικανοποιηθούν οι ανάγκες αυτές μέσα σ' ένα "υγιές" αθλητικό περιβάλλον;

Ένας άλλος ψυχολογικός παράγοντας που πρέπει να εξετασθεί είναι η κινητοποίηση (motivation). Γιατί μερικοί αθλητές κινητοποιούνται περισσότερο από άλλους, ειδικά όταν πρόκειται για κινητοποίηση προερχόμενη από  εσωτερικές παρορμήσεις; Γιατί μερικοί αθλητές αγωνίζονται όσο καλύτερα μπορούν, επειδή τους αρέσει, τους ευχαριστεί το άθλημα, και όχι επειδή κινητοποιούνται από εξωτερικούς παράγοντες, έπαθλα, χρήματα, ή αναγνώριση; Ποιοι είναι οι ψυχολογικοί παράγοντες που βοηθούν στην κινητοποίηση των αθλητών και ποιοι την αποθαρρύνουν;

Παταβούκας Κώστας